Trong mọi công trình dân dụng, công nghiệp hay thương mại, hệ thống thiết bị điện đóng vai trò then chốt trong vận hành và đảm bảo an toàn cho con người. Tuy nhiên, để đảm bảo tính pháp lý và kỹ thuật, mọi thiết bị điện trước khi đưa vào sử dụng đều cần phải được kiểm định theo đúng quy chuẩn. Vậy tiêu chuẩn kiểm định thiết bị điện tại Việt Nam bao gồm những gì? Các cá nhân và doanh nghiệp cần nắm rõ những điều gì để đảm bảo hệ thống điện hợp chuẩn? Bài viết sau đây sẽ giúp bạn hiểu chi tiết về quy định, quy trình và vai trò của kiểm định thiết bị điện tại Việt Nam.
Khái quát về kiểm định thiết bị điện
Trước tiên, hãy tìm hiểu kiểm định thiết bị điện là gì, khi nào cần thực hiện và tại sao nó lại quan trọng đến vậy.
Kiểm định thiết bị điện là gì?
Kiểm định thiết bị điện là quá trình đánh giá kỹ thuật đối với các thiết bị, hệ thống điện nhằm xác định mức độ an toàn, khả năng vận hành ổn định và tuân thủ đúng các tiêu chuẩn hiện hành. Việc kiểm định thường được thực hiện bởi các tổ chức kiểm định độc lập, có thẩm quyền được Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội hoặc Bộ Công Thương cấp phép.
Khi nào cần kiểm định thiết bị điện?
Có 3 thời điểm chính cần thực hiện kiểm định:
-
Trước khi đưa thiết bị vào sử dụng lần đầu
-
Kiểm định định kỳ theo chu kỳ quy định (thường 1–3 năm)
-
Kiểm định bất thường khi có sự cố, hỏng hóc hoặc sửa chữa lớn
Tầm quan trọng của kiểm định
Việc kiểm định không chỉ là yêu cầu bắt buộc theo luật, mà còn giúp doanh nghiệp:
-
Phòng tránh cháy nổ, chập điện do thiết bị hư hỏng
-
Đảm bảo an toàn cho người vận hành
-
Hạn chế rủi ro gián đoạn sản xuất
-
Tăng tuổi thọ và hiệu suất hoạt động của thiết bị
Các thiết bị điện cần kiểm định tại Việt Nam
Không phải tất cả thiết bị điện đều bắt buộc kiểm định, nhưng có một số loại nằm trong danh mục quản lý nghiêm ngặt về an toàn kỹ thuật.
Thiết bị điện cao áp
Máy biến áp, máy cắt cao thế
Những thiết bị vận hành ở mức điện áp trên 1000V như máy biến áp, máy cắt tự động trong trạm điện, nhà máy công nghiệp đều bắt buộc phải kiểm định theo chu kỳ.
Dao cách ly, tụ điện cao áp
Dao cách ly giúp ngắt mạch điện an toàn, còn tụ điện cao áp dùng trong bù công suất – tất cả đều cần đánh giá độ bền điện, độ rò rỉ và hiệu suất làm việc.
Cáp điện cao thế
Cáp ngầm hoặc treo có mức điện áp từ 6kV trở lên phải kiểm tra điện trở cách điện, độ cách nhiệt và khả năng chịu quá áp.
Thiết bị điện trung và hạ thế
Aptomat, cầu dao, thiết bị đóng cắt
Các thiết bị bảo vệ trong hệ thống điện dân dụng hoặc nhà máy như aptomat, cầu dao tự động, khởi động từ… cần kiểm tra khả năng ngắt mạch, độ ổn định tiếp xúc và độ bền cơ khí.
Tủ điện điều khiển
Tủ điện trung tâm trong các công trình cũng cần kiểm định tổng thể để đảm bảo đấu nối đúng chuẩn, không rò rỉ điện và có khả năng chịu tải đúng thiết kế.
Máy phát điện và ổn áp
Máy phát dự phòng hoặc thiết bị ổn định điện áp trong các công trình cần đánh giá thông số vận hành, dòng ngắn mạch và độ lệch điện áp.
Thiết bị đo lường và bảo vệ
Rơ le, cảm biến dòng điện
Các thiết bị đo, cảnh báo như rơ le bảo vệ, cảm biến dòng điện phải được kiểm tra định kỳ để đảm bảo cảnh báo đúng sự cố.
Đồng hồ đo điện năng
Công tơ, ampe kế, vôn kế… cần được hiệu chuẩn định kỳ để đảm bảo kết quả đo chính xác, tránh thất thoát năng lượng hoặc ghi sai số liệu.
Bộ giám sát điện áp – dòng điện
Hệ thống điều khiển từ xa cần xác thực các tín hiệu điện đưa về trung tâm có sai số nằm trong giới hạn cho phép.
Tiêu chuẩn kiểm định thiết bị điện tại Việt Nam
Việc kiểm định không thể thực hiện tùy tiện mà phải tuân theo hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật do Nhà nước ban hành.
Các tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia
TCVN – Tiêu chuẩn Việt Nam
Đây là bộ tiêu chuẩn kỹ thuật do Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng ban hành. Một số tiêu chuẩn phổ biến:
-
TCVN 5187:2020 – Máy điện quay
-
TCVN 5699 – Thiết bị điện dân dụng và tương tự
-
TCVN 7447 – Lắp đặt hệ thống điện trong nhà
QCVN – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia
Là các quy định bắt buộc áp dụng, ví dụ:
-
QCVN 01:2020/BCT – Quy chuẩn an toàn về thiết bị điện hạ áp
-
QCVN 04:2009/BCT – Quy chuẩn kỹ thuật điện trung và cao áp
Quy chuẩn của Bộ LĐ-TB&XH
Áp dụng cho thiết bị điện trong môi trường làm việc nguy hiểm, liên quan đến an toàn lao động, chống cháy nổ, tiếp địa…
Tiêu chuẩn quốc tế thường được áp dụng
IEC – Ủy ban kỹ thuật điện quốc tế
Nhiều thiết bị nhập khẩu áp dụng IEC 60204-1 (An toàn điện máy công nghiệp), IEC 60947 (thiết bị đóng cắt), IEC 60076 (máy biến áp)…
ISO – Tiêu chuẩn hệ thống quản lý
ISO 9001:2015 đảm bảo quy trình kiểm định được thực hiện khoa học, đồng bộ và kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt.
UL, CE, RoHS
Đây là các tiêu chuẩn quốc tế được chấp nhận khi nhập khẩu thiết bị điện. Tuy nhiên, khi lắp đặt tại Việt Nam, vẫn phải tuân thủ thêm QCVN, TCVN.
Hồ sơ pháp lý và tài liệu kiểm định
Giấy chứng nhận kiểm định
Sau khi kiểm tra, đơn vị kiểm định sẽ cấp giấy chứng nhận cho thiết bị đủ điều kiện vận hành an toàn.
Hồ sơ kỹ thuật thiết bị
Bao gồm hướng dẫn sử dụng, sơ đồ đấu nối, thông số kỹ thuật… cần lưu trữ tại công trình và xuất trình khi cơ quan chức năng yêu cầu.
Biên bản nghiệm thu an toàn
Là bằng chứng rằng thiết bị đã được lắp đặt đúng tiêu chuẩn và sẵn sàng đưa vào vận hành.
Quy trình kiểm định thiết bị điện đúng chuẩn
Để đạt được giấy chứng nhận kiểm định, doanh nghiệp hoặc chủ công trình cần thực hiện đầy đủ các bước theo quy trình.
Bước 1: Đăng ký kiểm định
Liên hệ đơn vị có thẩm quyền
Chọn tổ chức kiểm định được cấp phép như Trung tâm kiểm định thiết bị điện quốc gia, các phòng kiểm định thuộc bộ Công Thương, Bộ Xây dựng…
Chuẩn bị hồ sơ thiết bị
Bao gồm: thông số kỹ thuật, giấy chứng nhận xuất xưởng, bản vẽ lắp đặt, phiếu bảo hành…
Xác định thời gian kiểm định
Lên lịch hẹn cụ thể với tổ chức kiểm định để không ảnh hưởng đến tiến độ thi công hoặc sản xuất.
Bước 2: Tiến hành kiểm tra kỹ thuật
Kiểm tra bên ngoài
Đánh giá tình trạng vật lý của thiết bị, mối nối, lớp cách điện, hệ thống tiếp địa…
Thử nghiệm vận hành
Dùng thiết bị đo chuyên dụng để kiểm tra dòng rò, điện trở cách điện, độ rò rỉ điện từ, khả năng ngắt mạch…
Đánh giá tính năng an toàn
Kiểm tra các cơ chế tự ngắt, tín hiệu cảnh báo, khả năng chịu tải và mức độ đáp ứng khi xảy ra sự cố.
Bước 3: Cấp chứng nhận và hậu kiểm
Cấp giấy chứng nhận kiểm định
Nếu thiết bị đạt tiêu chuẩn, đơn vị kiểm định sẽ cấp giấy chứng nhận hợp lệ có hiệu lực 1–3 năm tùy loại thiết bị.
Ghi nhãn kiểm định
Thiết bị được dán tem kiểm định có mã số, ngày kiểm định, tên tổ chức thực hiện để dễ nhận biết.
Bảo trì và kiểm định định kỳ
Cần thực hiện bảo trì thường xuyên và đăng ký kiểm định lại trước khi hết hiệu lực chứng nhận.
Việc nắm rõ tiêu chuẩn kiểm định thiết bị điện tại Việt Nam – Những điều cần biết là vô cùng quan trọng đối với các cá nhân, doanh nghiệp và nhà thầu. Kiểm định không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là giải pháp hiệu quả để đảm bảo an toàn, tránh rủi ro cháy nổ, và duy trì hệ thống điện hoạt động ổn định lâu dài. Để hệ thống thiết bị điện đạt chuẩn và được kiểm định thành công, bạn cần đầu tư đúng loại thiết bị, thi công đúng kỹ thuật và tuân thủ đầy đủ các quy trình pháp lý liên quan.
